Daling debiteuren door gerichte benadering

4 april 2019

De Limburgse gemeente Peel en Maas had jarenlang onvoldoende controle over haar debiteurenpopulatie. Hercontroles waren tijdrovend en daarom een blok aan het been. Sinds de introductie van het product Bijstandsdebiteuren in 2015 heeft de gemeente de debiteurenpopulatie gereduceerd tot slechts 196 personen, waarvan 88% een afbetalingsregeling heeft. Het signaal gestuurd werken ligt hieraan ten grondslag en helpt de gemeente bij het in beeld brengen van hun debiteuren.  

Hercontroles overbodig

Op 1 januari 2010 is de gemeente Peel en Maas ontstaan uit een fusie van de gemeenten Helden, Kessel, Meijel en Maasbree. Eens per jaar ontvingen zij een bestand van de belastingdienst met debiteurengegevens uit het afgelopen jaar. Hierdoor hoopten de dossiers van mensen met een schuld vanuit de bijstand zich op. Deze twaalf maanden oude informatie was leidend voor het invorderen van schulden. Monique Luten, consulent inkomen bij de gemeente Peel en Maas, legt uit dat het resultaat van deze invorderingsmethode voor zowel de debiteur als voor de gemeente niet gunstig was. ''Je moet je voorstellen dat mensen met schulden zich vaak schamen voor hun problemen. Als je deze schulden niet vroeg genoeg in beeld brengt, kunnen de problemen zich opstapelen. Dit leidt tot hogere schulden bij debiteuren en meer werk bij gemeenten, die de situatie rondom debiteuren weer op de rit moeten krijgen''.

Inkomen, vermogen en voertuigbezit inzichtelijk

In 2015 startte de gemeente Peel en Maas met de afname van het product Bijstandsdebiteuren. Door een bestandsaanlevering van de debiteurenpopulatie werd het mogelijk om maandelijks informatie te verkrijgen over de inkomens- en vermogenssituatie van bijstandsdebiteuren. Monique: ‘Debiteuren die niet betalen en-/of debiteuren waarvan geen adresgegevens bekend zijn (VOW’ers) lever ik aan bij het Inlichtingenbureau. Het retourbestand maakt de inkomens- en vermogenssituatie inzichtelijk. Op basis van deze specifieke informatie nodigen wij de debiteur uit voor een gesprek om samen tot een betalingsregeling te komen’. Voor de gemeente Peel en Maas zijn heronderzoeken om die reden overbodig geworden. ‘De informatie die wij nu ontvangen is actueel. Tegenwoordig maken wij van iedere debiteur een voortgangsrapportage aan, waarin de status wordt bijgehouden van lopende leningen, veranderingen in inkomen en eventuele contacten en afspraken met bewindvoerders. Het is daarom niet meer nodig om oude informatie te raadplegen’, aldus Monique.

Geld- en tijdbesparing

Het afgelopen jaar heeft de gemeente Peel en Maas door een gerichte controle op hun debiteurenpopulatie ongeveer € 125.000 kunnen innen. Dit is 19% van de totale openstaande vorderingen -algemene vorderingen en-/of vorderingen bijzondere bijstand-. De gegevens die zij van het Inlichtingenbureau ontvangen liggen hieraan ten grondslag. ''Op basis van de inkomens- en vermogensgegevens bepalen wij de hoogte van het aflossingsbedrag . Dit is in de regel 5% van de bijstandsuitkering''. Door de maandelijkse levering kan men sneller inspelen op de actuele debiteurensituatie. Indien schulden oplopen en mensen niet meer alles kunnen terugbetalen, wil je als gemeente niet achter het net vissen.  Monique: ''Voorheen stonden wij vaak met lege handen, maar omdat wij nu vroegtijdig inzage hebben in gegevens van debiteuren kunnen wij eerder handelen''.

"Wij hebben ons werkproces afgestemd op de informatie die wij ontvangen van het Inlichtingenbureau. De signalen over de status van een bijstandsdebiteur vormen vaak de aanleiding om met iemand in gesprek te gaan."

Klantgerichte benadering op basis van beschikbare gegevens

De beschikbare data over de debiteurenpopulatie helpt de gemeente Peel en Maas bij het opstellen van mensgericht beleid. ''Wij hebben ons werkproces afgestemd op de informatie die wij ontvangen van het Inlichtingenbureau. De signalen over de status van een bijstandsdebiteur vormen de aanleiding om met iemand in gesprek te gaan. Sinds kort ontvangen wij ook signalen over structurele inkomensstijgingen. Indien iemand over een lange periode meer inkomen ontvangt, krijgen wij een signaal en gaan met de debiteur in gesprek over een eventuele verhoging van de terugbetaling''. Monique benadrukt dat er altijd samen met de debiteur naar een oplossing wordt gezocht. ''Het is niet ons doel om iemand financieel uit te kleden. Wij leggen de verantwoordelijkheid bij de debiteur en laten mensen in eerste instantie altijd zelf met een oplossing komen. Onze ervaring leert dat debiteuren inzicht en overzicht over hun eigen financiële situatie moeten creëren om toekomstige schulden te voorkomen''.

Samenwerking met instanties

De gemeente heeft verschillende instanties bij elkaar gebracht om debiteuren met hun financiën te helpen. ''Wij werken samen met consulenten schuldhulpverlening en vrijwilligers om met de debiteur de in- en uitgaven te structureren''. Peel en Maas heeft dit traject een aantal jaar geleden opgezet om mensen van begin af aan te kunnen begeleiden. Dit traject valt en staat volgens Monique met een duidelijke en gestructureerde aanpak richting de debiteur. ''In de brieven en gesprekken vermelden wij dat de invordering op de 28^e van de maand plaatsvindt. Inmiddels betaalt 80% van de debiteuren via automatische incasso en komt het zelden voor dat de betaling niet slaagt. Wij merken dat mensen in de loop van de jaren vaker op eigen initiatief binnen komen lopen en om hulp vragen bij betalingen''. 

Naast de informatie van het Inlichtingenbureau, de hulp van vrijwilligers en consulenten schuldhulpverlening, onderhoudt de gemeente nauw contact met bewindvoerders en de  woningbouwverenigingen. Monique: ‘Als een debiteur twee maanden geen huur betaalt ontvangen wij een bericht van de woningbouwverenigingen. Op basis van deze informatie gaan wij direct met de debiteur in gesprek om de situatie te analyseren en op de rit te krijgen’.

Aanpak re-integratie

De doelstelling van de gemeente is om mensen te activeren, zodat zij kunnen meedoen in de samenleving. Een team van consulenten werk en twee arbeidsbemiddelaars helpen bij het realiseren van deze doelstelling. ''Wij kijken naar de situatie van de klant en proberen mensen te plaatsen op openstaande functies''. Soms is de directe gang naar werk volgens de gemeente te vroeg en moet er eerst gewerkt worden aan arbeidsfitheid, zoals het aanbrengen van structuur, regelmaat en de uitbouw van sociale contacten. Het 'Mens Ontwikkel Bedrijf', een netwerk van lokale ondernemers, ondersteunt de gemeente hierbij. Monique: ‘Onder het motto 'Wij maken Werk van Werk' krijgen mensen weer de kans op een betaalde baan''. Het mes snijdt hierdoor aan twee kanten: Mensen hebben een baan, kunnen in hun eigen levensonderhoud voorzien en zijn daardoor in de gelegenheid om schulden eerder af te lossen.

Lage werkloosheidscijfers en weinig bijstandsdebiteuren

Het resultaat van deze ‘mensgerichte benadering’ blijkt erg succesvol. Van de 43.000 inwoners ontvangt 3,5% een uitkering en heeft slechts een handje vol mensen een schuld vanuit de bijstand. Een percentage dat 3% lager ligt dan het gemiddelde werkloosheidscijfer van 6,5% in de provincie Limburg. Het maatwerk draagt daarom niet alleen bij aan een succesvol debiteurenbeleid, maar ook aan het hoogst behaalde uitstroomcijfer van bijstandsgerechtigden in 2017 en 2018[1]. ''Een resultaat waar wij als gemeente Peel en Maas trots op zijn en alleen hebben kunnen realiseren door de samenwerking met al onze ketenpartners'', aldus Monique.